|
Instrumentos Galegos Moisés Quintas Suárez
Idiófonos
Instrumento formado por un longo mastro de madeira, cuberto de goma
no lado inferior para petar no chan, ao que se lle engade un bastidor (de forma
cadrada ou rectangular) na parte superior, tamén de madeira, cheo de ferreñas,
tanto ao redor del como a través.
Posúe ademais un cable que vai desde o bastidor á parte intermedia
do mango apoiado nun pau perpendicular a este.
O xeito de tocalo é golpeando co instrumento no chan, e cun pau
dentado duns 50 cm de longo
chamado serrón,
golpear no cable (para acadar un son seco) ou ben rozalo cos
dentes do pau (para facer repeniques).
É un instrumento moi vistoso á hora de tocalo, así como fatigoso,
de potente sonoridade e con grandes posibilidades rítmicas.
Xaquín Míguez O Xocas,
gaiteiro e artesán de Pazos, tocando o charrasco.
Instrumento formado por unha pequena barra de aceiro pregada en
forma triangular e aberto nun vértice para favorecer o son.
Suxéitase cun pequeno cordel e percútese con outra pequena barra ou
baqueta tamén de aceiro.
Tocador de ferriños no banco do retablo da igrexa de Santa
María de Meiraos (Folgoso do Courel, Lugo, 1614).
O musicólogo Faustino Santalices refírese a el como un instrumento
acompañante preferido polos tocadores de zanfona.
Ferramenta de traballo empregado en ocasións para acompañar o
canto; unhas veces polos camiños, cando se ía ou se viña de facer os labores do
campo, ou tamén nos descansos e ao remate destes.
O xeito de tocalo é golpeando a ritmo cunha pedra dura, ou mellor
cun coio, na parte metálica.
En moitos pobos galegos os veciños axúdanse uns aos outros, dándose
casos de xuntarse moita xente para traballar unha leira. En ocasións había
“piques” sobre quen bulía máis no traballo polo que se facían dous grupos
repartindo a leira a traballar en partes iguais. O grupo que remataba primeiro
“botáballe a aña”, que non eran máis que cantos acompañados cos instrumentos de
labranza e con algo de ironía e burla.
Tamén é empregado como instrumento acompañante no folión do
entroido en Manzaneda ou Viana do Bolo.
Ferramenta de
traballo que como outras moitas a imaxinación popular converteu en instrumento.
En ocasións
cantábase ao seu ritmo para aliviar e coordenar o esforzo dos traballadores en
labores que en moitas ocasións son rítmicas.
Outras veces era
nos descansos destas faenas cando se botaba man dela para acompañar calquera
cantiga, ben golpeando algún obxecto contra ela (pedra, coio ou algún metal), e
outras percutindo coa propia fouce contra outro obxecto como o testo dunha pota.
Son unha mostra do sentido de reciclaxe na vida tradicional.
Normalmente eran latas de pemento baleiras, ideais polo seu tamaño
e ás que, en ocasións, se lle quitaba a tapa para unha mellor sonoridade.
Tamén hai quen prefire tocalas coa tapa introducindo no seu
interior papel de periódico.
Un xeito de tocala é sentado colocando a lata enriba das pernas
levando o ritmo cas mans e cos dedos.
Era un xeito económico de substituír a un pandeiro no acompañamento
das cantigas.
Este utensilio de cociña era empregado como instrumento en
numerosas ocasións acompañando o canto.
Un xeito de tocala é apoiando o extremo do mango á altura do
ombreiro, coa parte convexa da tixola cara arriba suxeitándoa cunha man. Coa
outra man márcase o ritmo golpeando no mango, bordo e fondo, mediante unha chave
ou ben co mango dunha culler ou garfo metálicos.
Trátase doutro instrumento accidental do que se bota man en calquer
momento para acompañar unha cantiga. Tócase percutindo nel a ritmo con outro
obxecto metálico coma un garfo, coitelo...
Consiste nun chamado “prato de porcelana” e que se percute ben cun
garfo, coitelo... ou con dedais colocados nos dedos.
Trátase neste caso doutro utensilio de cociña empregado como
instrumento musical.
Está formado por dúas pezas, un recipiente no que se colocan os
productos que se queren triturar e un mazo co que se golpean.
Os materiais empregados na súa construción son moi variados:
madeiras normalmente duras, metais como o bronce, pedra, mármore...
O xeito máis común de tocalo é collendo o mazo e golpear no fondo
do morteiro acompañando ritmicamente as cantigas. Tamén se pode repenicar
golpeando contra as paredes laterais.
O timbre varía en función do tamaño e do material empregado na súa
construción. |